Dworek Poniatówka

W samym sercu Piaseczna, wśród zieleni miejskiego parku, zachował się dworek o wyjątkowo romantycznej aurze, zwany potocznie „Poniatówką”. Ten historyczny budynek, mimo licznych przekształceń, oddycha duchem minionych epok i stanowi świadectwo zmieniających się losów miasta oraz ludzi, którzy przez wieki zamieszkiwali te tereny. Dziś Poniatówka pełni nową, muzealną funkcję, ale w jej murach wciąż słychać echo dawnych opowieści i tajemnic. To jedno z tych miejsc, w których historia przeplata się z pięknem architektury oraz klimatem typowego mazowieckiego dworu.

Historia dworku Poniatówka

Geneza Poniatówki sięga połowy XVIII wieku, kiedy w tym miejscu istniał już murowany Dom Starosty, przypisywany Aleksandrowi Sułkowskiemu – jednej z ważniejszych osobistości swoich czasów. Około 1780 roku Franciszek Ryx, pełniący funkcję starosty piaseczyńskiego i bliski współpracownik Stanisława Augusta Poniatowskiego, przebudował istniejący budynek na letnią siedzibę. To właśnie z tych czasów pochodzą najstarsze zachowane partie dzisiejszej Poniatówki – piwnice i fragmenty murów całego parteru. Według lokalnych przekazów, w dworku kilkukrotnie miał gościć książę Józef Poniatowski, co dało początek jego popularnej nazwie.

Na przestrzeni wieków Poniatówka wielokrotnie zmieniała właścicieli, co odcisnęło ślad na jej architekturze. W XIX wieku posiadłość przeszła w ręce Cecylii hrabiny Plater-Zyberkówny, dzięki czemu dworek zyskał nową funkcję – zamieszkały tu nauczycielki i uczennice żeńskiej szkoły z internatem, prowadzonej przez hrabinę. Budynek odrestaurowano i przystosowano do potrzeb edukacyjnych, zachowując jednak historyczny klimat. W XX wieku w murach dworku funkcjonowały różne instytucje społeczne, a obecnie, po gruntownym remoncie, wnętrza zostały udostępnione zwiedzającym w ramach filii Muzeum Piaseczna.

Architektura i otoczenie

Poniatówka wyróżnia się architekturą typową dla romantycznych dworków mazowieckich. Budynek jest parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, murowany i otynkowany na biało, z charakterystycznymi gankami po obu stronach osi poprzecznej. Warto zwrócić uwagę na harmonijny układ wnętrz, oryginalne sklepienia w piwnicach oraz detale architektoniczne, takie jak obramowania okienne i drzwiowe. Historycy wyróżniają też asymetryczny układ elewacji wschodniej, będący śladem jednej z XIX-wiecznych przebudów.

Otoczenie dworku wciąż zachowało parkowy charakter – budynek stoi wśród starych drzew, na osi ścieżki prowadzącej z centrum miasta. Teren wokół porastają wiekowe lipy, kasztanowce i dęby, a starannie wytyczone alejki prowadzą do innych ciekawych obiektów parku. Zapewnia to doskonałe warunki do spacerów i pozwala poczuć atmosferę dawnych rezydencji ziemiańskich.

Legend i opowieści związane z dworkiem

Poniatówka nieustannie inspirowała mieszkańców do snucia historii i domysłów. Jedna z popularnych legend głosi, że w dworku podczas licznych odwiedzin bywał Józef Poniatowski – bohater narodowy i książę, co zresztą tłumaczy nazwę budynku. Inną ciekawostką jest to, że dworek jako jeden z nielicznych przetrwał tragiczne wydarzenia insurekcji kościuszkowskiej oraz późniejsze pożary, które zniszczyły większość zabudowań Piaseczna. Przez długi czas obiekt był centrum społecznym i edukacyjnym, przez co zachowały się liczne opowieści o dawnych nauczycielkach, uczniach i mieszkańcach rezydencji.

Archeolodzy, prowadząc badania pod koniec XX i na początku XXI wieku, odkryli, że w murach tkwią fragmenty pierwotnych fundamentów oraz piwnic, a sama bryła była niejednokrotnie przebudowywana i rozbudowywana, dostosowując się do zmieniających się potrzeb właścicieli. Wszystko to dodaje Poniatówce niepowtarzalnego, wielowarstwowego uroku.

Zwiedzanie i obecna funkcja

Współczesna Poniatówka jest w pełni odrestaurowana i udostępniona publiczności – pełni rolę filii Muzeum Piaseczna. Wnętrza prezentują ekspozycję, która w ciekawy sposób przybliża historię zarówno samego dworku, jak i Piaseczna oraz okolicy. Na szczególną uwagę zasługują wystawy czasowe, dokumenty i pamiątki z różnych epok, a także fotografie upamiętniające dawne czasy, wybitnych właścicieli i gości. Dobrze przemyślana aranżacja muzealna pozwala przenieść się do świata dawnych mieszkańców, zrozumieć ich codzienność i zobaczyć, jak na przestrzeni wieków zmieniała się rola tego miejsca.

Atmosfera dworku, otaczającego go parku i muzealnych aranżacji daje wyjątkowe poczucie podróży w czasie. To znakomite miejsce na spokojny rodzinny spacer, kontakt z lokalnym dziedzictwem oraz chwilę refleksji w cieniu starych drzew.

Informacje praktyczne dla odwiedzających

Dworek Poniatówka znajduje się w Parku Miejskim w Piasecznie, przy ul. Chyliczkowskiej. Dojazd jest bardzo dogodny – z centrum miasta prowadzi bezpośrednia alejka piesza, można również dotrzeć komunikacją miejską (przystanki w okolicy). Parking dostępny jest przy wejściu do parku. Zwiedzanie dworku możliwe jest we wtorki w godz. 11:30–16:00, piątki 10:00–16:00 oraz w niedziele 11:00–17:30. Wstęp jest bezpłatny. Obiekt jest przystosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Aktualne informacje o wydarzeniach i wystawach publikowane są na stronie Muzeum Piaseczna oraz w mediach społecznościowych.

Podsumowanie

Poniatówka to miejsce o niezwykłej atmosferze, gdzie historyczna zabudowa spotyka się z nową, muzealną funkcją. Każdy detal architektury, każda opowieść związana z tym dworkiem pozwala głębiej poczuć dziedzictwo Piaseczna i regionu. Starannie odrestaurowany budynek oraz malownicze otoczenie czynią z tego miejsca nie tylko cenny zabytek, ale również żywy fragment lokalnej tożsamości. Spacerując po parku, zaglądając do wnętrz dworku, łatwo zanurzyć się w opowieściach o ludziach, wydarzeniach i przemianach, jakie miały tu miejsce. To jeden z tych punktów na mapie Piaseczna, które pozwalają nie tylko zrozumieć historię, ale po prostu ją poczuć.